Ścieżka zdobywania kompetencji operatora dronów do kategorii szczególnej STS

Wstęp

W związku z wejściem w życie nowych przepisów w zakresie lotnictwa bezzałogowego dotyczących zasad wykonywania operacji systemami bezzałogowych statków powietrznych, oraz związanych z nimi scenariuszy lotów w ramach kategorii szczególnej, zmianie ulega sposób zdobywania uprawnień przez operatorów dronów. Dotychczas stosowane scenariusze krajowe (NSTS) są wycofywane, a ich miejsce zajmują standardowe scenariusze unijne – STS-01 i STS-02.

Ten artykuł przedstawia ścieżkę zdobycia kompetencji operatora BSP w kategorii szczególnej, zgodnie z obowiązującym prawem.

Kategorie operacji dronami – przypomnienie

Zanim przejdziemy do STS, warto przypomnieć jak wygląda podstawowa klasyfikacja operacji BSP według EASA:

Kategoria otwarta – dla lotów rekreacyjnych i niskiego ryzyka, bez konieczności uzyskiwania zezwoleń. (Zawiera podkategorie A1, A2, A3).
Kategoria szczególna – dla operacji o średnim ryzyku, wymagających odbycia szkolenia pod nadzorem instrukora, umiejętności przeprowadzenia procedury oceny ryzyka i stosowania się do scenariuszy STS.
Kategoria certyfikowana – dla największych BSP i zastosowań komercyjnych o wysokim ryzyku (np. transport ludzi/towarów).

Dlaczego STS? Koniec NSTS w Polsce

Polska miała dotychczas swoje narodowe scenariusze standardowe (NSTS). Jednak zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym UE 2019/947, od 31 grudnia 2025 roku wszystkie operacje w kategorii szczególnej będą musiały być prowadzone wyłącznie według unijnych STS.

Co się zmienia?

Zmieniają się niektóre zasady egzaminowania, oraz warunki jakie trzeba spełnić, aby latać w kategorii szczególnej. Zmianie ulega między innymi ilość pytań na egzaminie teoretycznym dla pilotów BSP do kategorii szczególnej. Dotychczas do krajowych scenariuszy standardowych było 80 pytań, teraz do unijnych scenariuszy STS jest 40 pytań, lub 30 pytań jeżeli ma się zdany uprzednio egzamin teoretyczny do pod-kategorii A2 w ramach kategorii otwartej. Zmianie ulegają też warunki wykonywania lotów w kategorii szczególnej. Do wykonywania lotów w nowych scenariuszach nie są predestynowane drony posiadające dotychczasowe klasy. Obecnie wymagana jest nowa klasa C5 do lotów w scenariuszu STS-01, oraz odpowiednio klasa C6 do STS-02.

Informacje o nowych klasach dronów i czym się one charakteryzują zawiera artykuł: „Nowe klasy dronów i nowe scenariusze lotów dronami w kategorii szczególnej”.

Krok po kroku: jak zdobyć i u kogo zdobyć kolejne kompetencje na pilota dronów

Fazy / etapy zdobywania uprawnień

Ścieżkę postępowania w zdobywaniu kompetencji pilota BSP w zależności od możliwości samodzielnego zdobywania uprawnień można podzielić na dwie zasadnicze fazy:

Faza I

Faza I – to kompetencje które można wyrobić sobie samemu poprzez rejestrację w Krajowym Systemie Informacji Dronowej pod adresem: https://drony.gov.pl/ oraz poprzez odbycie samokształcenia za pomocą dostępnych tam szkoleń, a także zdanie egzaminu teoretycznego na tej platformie. Faza ta zaczyna się od rejestracji na platformie cyfrowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego, a ostatnią jej czynnością jest wydanie oświadczenia o odbyciu samokształcenie praktycznego do podkategorii A2.

Faza II

Faza II – to kompetencje które można zdobyć już tylko za pośrednictwem podmiotów wyznaczonych do przeprowadzania szkoleń i oceny umiejętności praktycznych, oraz podmiotów wyznaczonych do przeprowadzania egzaminów. Te pierwsze podmioty w nomenklaturze ULC to „operatorzy szkolący”, te drugie – „podmioty egzaminujące”. Pierwszą procedurą tej fazy jest egzamin teoretyczny do podkategorii A2, ostatnią – egzamin teoretyczny do STS.

Natomiast w zależności od poziomu kompetencji, ścieżkę zdobywania można po prostu podzielić na etapy:

Etap I

Etap I – zdobywanie kompetencji do lotów w kategorii otwartej – A1 & A3, a następnie A2;

Etap II

Etap II – zdobywanie kompetencji do operacji w kategorii szczególnej – STS-01 lub zarazem STS-01 & STS-02.

Kroki i czynności

Niezależnie jednak jak zinterpretujemy fazy całej procedury, kolejne kroki i zawierające się w nich czynności, oraz odpowiadające im kolejne uprawnienia na drodze zdobywania kompetencji dronowych wyglądają następująco:

Krok 1: Rejestracja operatora – obligatoryjnie

Rejestracja przez system https://drony.gov.pl/

W wyniku rejestracji uzyskuje się numer operatora UAS i uprawnienia na loty dronami klasy C0 w pod-kategorii A1

Krok 2: Szkolenie i egzamin A1/A3 – obligatoryjnie

Podstawowe samo-szkolenie teoretyczne w formie e-learningu – obligatoryjnie.
Test online na platformie drony.gov.pl 40 pytań – obligatoryjnie.

W wyniku odbyciu szkolenia i zdania egzaminu uzyskuje się uprawnienia do lotów w pod-kategorii A1 i A3 dronami o klasach C0, C1, C3, C4.

Krok 3: Szkolenie i egzamin A2 – opcjonalnie

Szkolenie praktyczne w trybie samokształcenia potwierdzone oświadczeniem – obligatoryjne aby móc przystąpić do egzaminu.
- UWAGA: na tej czynności kończy się zdobywanie kompetencji we własnym zakresie. Do zdobycia kolejnych uprawnień wymagane jest pośrednictwo wyznaczonych podmiotów szkolących i egzaminujących.
Zaliczenie dodatkowego egzaminu teoretycznego u podmiotu egzaminującego składającego się z 30 pytań – obligatoryjnie.

Zaliczenie egzaminu nadaje uprawnienia do lotów w pod-kategorii A2 w ramach kategorii otwartej dronami o klasie C2

UWAGA:

Przejście tego etapu nie jest wymagane jeżeli się planuje się szkolenie do STS, a kompetencje do A2 otrzymuje się także w rezultacie zdania egzaminu do STS.
Zaliczenie egzaminu do A2 zamyka etap zdobywania kompetencji w ramach kategorii otwartej.

Krok 4: Szkolenie STS-01 / STS-02

Szkolenie teoretyczne u operatora szkolącego – zalecane ale nieobowiązkowe.
Szkolenie praktyczne i ocena umiejętności praktycznych u operatora szkolącego do STS-01 lub STS-02 – obligatoryjne.
Egzamin teoretyczny u pomiotu egzaminującego składający się 40 pytań, lub 30 pytań w przypadku gdy posiada się uprawnienia do pod-kategorii A2 – obligatoryjny.

UWAGA: uzyskanie kompetencji do STS-02 automatycznie oznacza zdobycie także kompetencji do STS-01.

Odbycie szkolenia praktycznego i oceny umiejętności praktycznych wespół ze zdanym egzaminem dają uprawnienia do wykonywania operacji BSP w kategorii szczególnej.

Podsumowanie

Tak przedstawia się ścieżka zdobywania kolejnych kompetencji operatora drona aż do uprawnień STS, przy czym należy tu dodać parę uwag i wynikających z nich implikacji:

W opisie powyższego algorytmu widnieją opisy, że niektóre kroki i czynności w całej procedurze są obligatoryjne, niektóre z kolei nie są obligatoryjne, a jedynie są rekomendowane.

Czynności obligatoryjne a zalecane

Do obligatoryjnych zaliczają się te z nich, które skutkują aktem administracyjnym w postaci, czy to wyrobienia sobie numeru operatora, czy to oświadczenia że odbyło się samoszkolenie, czy też uzyskaniem kompetencji do wykonywania lotów. Czynności obligatoryjne to te, których nie da się pominąć na ścieżce do przejścia danego kroku, natomiast kroki obligatoryjne to te które są niezbędne do zdobycia kompetencji STS. Do tych obligatoryjnych czynności zaliczają się:

1. rejestracja w systemie ULC;
2. odbycie szkolenia teoretycznego na platformie ULC do A1/A3;
3. zdanie egzaminu teoretycznego na platformie ULC do A1/A3;
4. odbycie szkolenia praktycznego w trybie samokształcenia do A2 i wydanie oświadczenia o jego odbyciu;
5. egzamin teoretyczny do A2;
6. szkolenie praktyczne i ocena umiejętności praktycznych do STS-01 lub do STS-02;
7. egzamin teoretyczny do STS.

Nieobligatoryjna jest czynność szkolenia teoretycznego jeśli przystępuje się do zdobywania uprawnień STS.
Nieobligatoryjny na drodze zdobywania uprawnień STS jest także krok związany z uprawnieniami A2. Do zdobycia uprawnień STS można przystąpić od razu z pułapu A1/A3, a uprawnienia A2 i tak uzyskuje się wraz ze zdaniemegzaminu do STS.

Kwestia kompetencji do podkategorii A2

Powstaje zatem pytanie: w jakim celu istnieje osobna procedura do A2, skoro i tak po zdaniu egzaminu teoretycznego do STS automatycznie uzyskuje się także kompetencje do A2? Otóż egzamin do A2 jest dedykowany dla tych, którzy chcą wykonywać loty VLOS średniej masy dronami klasy C2 w środowisku zurbanizowanym, i nie są im potrzebne uprawnienia do STS, to jest nie są potrzebne im ani kompetencje do lotów ciężkimi dronami w środowisku zurbanizowanym (STS-01), ani do lotów na dalsze dystansy BVLOS (STS-02). Prawie wszystkie czynności jakie są niezbędne do zdobycia A2 można wykonać samodzielnie, a jedynie ostatnia – jaką jest egzamin teoretyczny – trzeba zdać za pośrednictwem podmiotu egzaminującego, ale jest to już tylko sam egzamin w formie testu.

Kompetencje do A2 mają jeszcze jeden walor, mianowicie dają możliwość przeprowadzenia kursu i szkolenia praktycznego dla osoby początkującej, razem z egzaminem przez jeden ośrodek szkoleniowy, który ma zarazem uprawnienia operatora szkolącego jak i podmiotu egzaminującego. Jest tak z powodu przepisu, który zabrania przeprowadzanie egzaminów przez ten sam podmiot który przeprowadzał szkolenie praktyczne i ocenę umiejętności praktycznych, co ma miejsce w przypadku zdobywania kompetencji do STS. W przypadku A2, kiedy zaświadczenie o odbyciu szkolenia praktycznego wystawia sobie sam przystępujący do egzaminu, całość szkolenia wraz z egzaminem może przeprowadzić jeden ośrodek szkoleniowy. Zatem zdobycie uprawnień do A2 jest optymalnym rozwiązanie dla tych, którzy nie mają czasu na samokształcenie, na samodzielne wnikanie w przepisy i regulacje dotyczące użycia bezzałogowych staków powietrznych, oraz samodzielne nabywanie wprawy w lataniu, i chcą od razu zacząć naukę pod okiem instruktora i przygotować się do zdania egzaminu teoretycznego do A2.

STS-01 czy STS-02?

W ramach kategorii szczególnej istnieją dwa scenariusze: STS-01 i STS-02. O tym do jakiego scenariusza uzyska się kompetencje decyduje szkolenie praktyczne i ocena umiejętności praktycznych jakie przechodzi się u operatora szkolącego. Różnica dotyczy programu szkolenia, mianowicie szkolnie praktyczne do STS-02 oprócz wszystkich tematów przewidzianych w ramach szkolenia do STS-01 dodatkowo przewiduje m.in. szkolenie z: planowania operacji lotniczych, rekonesansu przestrzeni operacyjnej pod względem ryzyka na miejscu operacji, oraz ćwiczenia w wykonywaniu operacji w zespole – to jest z wykorzystaniem obserwatorów przestrzeni powietrznej. Egzamin teoretyczny do STS-01 i STS-02 jest taki sam.

Wniosek z tego płnie taki, że praktycznym jest od razu przejść szkolenie do STS-02, które jest niewiele bardziej rozudowane w stosunku do szkolenia do STS-01, gdyż w przypadku rozłżenia tego procesu na dwa dwa podejścia – najpierw do STS-01, a następnie do STS-02, trzeba będzie odbyć dwa razy szkolenie praktyczne i ocenę umiejętności praktycznych u operatora szkolącego.

Mateusz Dron-Rekon

Dron-Rekon to firma świadcząca usługi związane z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, takie jak fotografowanie czy nagrywanie filmów video z lotu ptaka, jak również inspekcje techniczne miejsc trudno dostępnych. Ponadto firma oferuje szkolenia dla przyszłych pilotów / operatorów dronów oraz możliwość przystąpienia do egzaminu celem zdobycia licencji pilota. Dron-Rekon został założony przez absolwenta Wydziału Lotnictwa i Kosmonautyki Lotniczej Akademii Wojskowej w Dęblinie, stąd oprócz usług w zakresie ogólnego wykorzystania bezzałogowców, oraz nauki ich pilotażu i eksploatacji, w ofercie firmy znajdują się kursy dedykowane dla funkcjonariuszy służb mundurowych, rozszerzone o wiedzę z takich dziedzin jak rozpoznanie przy użyciu dronów, terenoznawstwo, taktyczna ocena terenu, zasady korespondencji radiowej, planowanie misji, tworzenie procedur operacyjnych.