Klasyfikacja dronów oraz operacji lotniczych dronami

Klasy dronów a klasyfikacja operacji lotniczych BSP

Zaczynając przygodą z bezzałogowymi statkami powietrznymi, pierwsze pojęcia na jakie napotyka się adept szkoły latania dronami dotyczą kategorii i rodzajów lotów, oraz klasyfikacji samych dronów. I tak oto wyróżnia się loty w kategorii otwartej, kategorii szczególnej, oraz kategorii certyfikowanej, a te dalej dzielą się na podkategorie, tudzież scenariusze, z czego różny jest podział scenariuszy w zależności od tego czy dotyczą przepisów krajowych, czy unijnych. Oprócz tego kursant napotyka terminy takie jak VLOS, BVLOS, oraz FPV i EVLOS, które również określają różne rodzaje lotów. Do tego dochodzi podział dronów na klasy. Te podziały dronów na klasy oraz podział lotów na rodzaje determinują właśnie kategorie lotów, a konkretnie: klasyfikacja dronów determinuje podział na podkategorie w ramach kategorii otwartej, z kolei klasyfikacja dronów wespół z rodzajami lotów determinują z jakim scenariuszem lotu mamy do czynienia w ramach lotów kategorii szczególnej.

Żeby lepiej się orientować w tych zawiłościach i wzajemnych zależnościach pomiędzy klasami dronów i rodzajami lotów z jednej strony, a kategoriami i podkategoriami lotów z drugiej strony, należy jak zawsze w takich przypadkach, gdy mamy do czynienia ze złożoną strukturą podziałów, zacząć od ustalenia kryteriów podziałów, czyli od odpowiedzi napytanie: w zależności od czego dzielimy elementy danego zbioru na  takie czy inne podzbiory, oraz jaki cel przyświecał tworzeniu danego podziału?

Trzeba też uwzględnić zmieniające się prawo lotnicze dotyczące użycia bezzałogowców, a konkretnie chodzi tu o bieżącą sytuację  w której jednocześnie obowiązują różne przepisy co do tego jakie są klasy dronów i jakie scenariusze lotów. Taka sytuacja ma trwać do końca 2025 r., kiedy to przepisy krajowe zostaną wyparte przez unijne.

Kryteria podziałów i ich wzajemne relacje

Wyróżnia się następujące kryteria podziałów operacji dronami:

Podział ze względu na kontakt wzrokowy pilota z dronem;

Podział ze względu na stopień ryzyka towarzyszący danej operacji.

Natomiast kryterium  podziału dronów na klasy jest ich masa.

Przy czym pierwsze i trzecie kryterium wpływają na drugie kryterium, to jest drugie zależy zarówno od pierwszego jak i trzeciego, ale nie tylko od nich, bowiem dochodzą jeszcze takie czynniki jak wpisywanie się bądź nie danej operacji w któryś ze zdefiniowanych scenariuszy, oraz dodatkowe okoliczności towarzyszące operacji takie jak gęstość ludzi w danym rejonie, czy transportowanie dronem towarów niebezpiecznych, a także prędkość drona.

Celem tych podziałów jest oczywiście bezpieczeństwo operacji lotniczych, i na to zapotrzebowanie bezpośrednio odpowiada podział lotów na kategorie, które odzwierciedlają stopnień ryzyka, natomiast pozostałe dwa kryteria są tylko narzędziem do określenia tego stopnia ryzyka, będącego pochodną ich kontaminacji. Ujmując to jeszcze inaczej: ryzyko lotu zależy od energii kinetycznej jaką może wytworzyć lecący dron oraz od warunków lotu, stąd liczy się jego masa i rozwijana szybkość, a także okoliczności towarzyszące operacji lotniczej, takie jak kontak wzrokowy pilota z dronem, czy dystans pomiędzy nimi.

Klasyfikacje

A zatem mamy następujące podziały lotów:

Rodzaje lotów

I. ze względu na kontakt wzrokowy pilota z dronem wyróżnia się następujące rodzaje lotów:

• VLOS – loty w zasięgu wzroku – kiedy utrzymujemy kontakt wzrokowy z dronem;
• BVLOS – loty poza zasięgiem wzroku – kiedy pilot nie widzi drona, i kontroluje lot wykorzystując widok z kamery drona na ekranie kontrolera (tableta, smartfona).

Dodatkowo wyróżnia się:

• EVLOS – loty poza zasięgiem wzroku, kiedy patrzymy w kontroler, i dodatkowo o położeniu drona informuje nas obserwator utrzymujący kontakt wzrokowy z dronem;
• FPV – loty poza zasięgiem wzroku, kiedy lot kontrolujemy patrząc w gogle do których przekazywany jest obraz z kamery drona.

Kategorie lotów

II. Ze względu na stopień ryzyka jaki towarzyszy danej operacji lotniczej loty dzielimy na następujące kategorie:

• KATEGORIA OTWARTA
• KATEGORIA SZCEGÓLNA
• KATEGORIA CERTYFIKOWANA

 

KATEGORIA OTWARTA – kategoria o niskim ryzyku.

W tej kategorii wyróżnia się trzy podkategorie:

• A1 – Dopuszcza się przelot nad osobami postronnymi, ale nie wolno wlatywać nad zgromadzenia osób. Loty w tej podkategorii dozwolone są dronami klasy C0 i C1;
• A2 – Nie wolno wlatywać nad osoby i zgromadzenia osób. Minimalna odległość to 30[m], lub 5[m] gdy dron posiada funkcję ograniczająca prędkość lotu. Loty w tej podkategorii dozwolone są dronami klasy C2;
• A3 – Nie wolno wlatywać nad osoby i zgromadzenia. Operacje mogą odbywać się co najmniej 150[m] w poziomie od terenów mieszkaniowych, użytkowych, przemysłowych. Loty w tej podkategorii dozwolone są dronami klasy C3 i C4.

W kategorii tej można wykonywać loty dronem w zasięgu wzroku pilota (VLOS), ewentualnie poza zasięgiem wzroku pilota, ale z pomocą obserwatora i z zapewnioną dwukierunkową łącznością pomiędzy pilotem a obserwatorem (EVLOS), dronami o masie poniżej 25kg, w odległości nie większej niż 120 metrów od najbliższego punktu powierzchni ziemi.

KATEGORIA SZCZEGÓLNA – przeznaczona dla lotów o średnim ryzyku, których parametry wychodzą poza kategorią otwartą.

Do tej kategorii zaliczają się zarówno loty VLOS, jak i BVLOS.

Loty odbywają się na podstawie jednej z trzech możliwych opcji:

1) Oświadczenie o lotach według opublikowanego przez ULC lub EASA scenariusza standardowego:

a) scenariusza opublikowanego przez ULC (Urząd Lotnictwa Cywilnego);

lub

b) scenariusza opublikowanego przez EASA (Agencję Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego).

2) Zgoda wydana przez ULC.

3) Uzyskanie certyfikatu LUC (Light UAS Operastor Certicicate) operatora lekkiego BSE.

Tutaj skupiamy się jedynie na pierwszej opcji, gdyż tylko w niej występują dalsze podziały.

W przypadku opcji 1a loty w kategorii w szczególnej dzielą się na scenariusze, i są oznaczane skrótowcami NSTS , co dokładnie oznacza: narodowe scenariusze standardowe (National Standard Scenario).

Wyróżna się następujące scenariusze NSTS:

NSTS-01	VLOS i FPV	–	Do 4 kg
NSTS-02	VLOS (MR)	–	Do 25 kg
NSTS-03	VLOS  (A)	–	Do 25 kg
NSTS-04	VLOS (H)	–	Do 25 kg
NSTS-05	BVLOS	Do 2 km	Do 4 kg
NSTS-06	BVLOS (MR)	Do 2 km	Do 25 kg
NSTS-07	BVLOS (A)	Do 2 km	Do 25 kg
NSTS-08	BVLOS (H)	Do 2 km	Do 25 kg

(gdzie: MR – wielowirnikowiec, H – helikopter, A – samolot (płatowiec))

W przypadku opcji 1b loty w kategorii szczególnej dzielą się na STS-y, czyli scenariusze standardowe:

   STS-01 – to jest operacje w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS), bezzałogowymi statkami powietrznymi klasy C5;

   STS-02 – to jest operacje poza zasięgiem widoczności wzrokowej (BVLOS), bezzałogowymi statkami powietrznymi klasy C6.

KATEGORIA CERTYFIKOWANA – jest kategorią o wysokim ryzyku, operacje wymagają certyfikacji BSP na podstawie rozporządzenia (UE) 2019/45, i ma miejsce gdy lot spełnia jeden z poniższych warunków:

1. odbywa się nad zgromadzeniami osób;
2. wiąże się z przewozem osób;
3. wiąże się ona z przewozem materiałów niebezpiecznych, które w razie wypadku mogą stanowić wysokie ryzyko osób trzecich.

 

Klasy dronów

III. Trzecim kryterium klasyfikacji jest maksymalna masa startowa drona – MTOM, i według niej:

Bezzałogowce dzielą się na 4 klasy: C0, C1, C2, C3, C4.

MTOM – Maximum take-off Mass – maksymalna masa, przy której dany samolot jest certyfikowany do lotu. Jest ona stała i niezmienna, wyznaczona podczas procesu certyfikacji.

C0  < 250[g]

C1  < 900[g]

C2  < 4[kg]

C3  < 25[kg]

 

Przetasowanie podziałów związane z prawodawstwem unijnym

Tak przedstawia się tradycyjny podział dronów na klasy, ale w związku z wejściem w życie nowych unijnych przepisów doszły jeszcze dwie klasy: C5 i C6, które zgodnie z nowymi wytycznymi są przeznaczone do operacji w kategorii szczególnej, tym samym wcześniejsze klasy: C0, C1, C2, C3, C4 są przeznaczone już tylko do lotów w kategorii otwartej. Przy czym drony klasy C5, C6 to nie są już kolejne pod względem masy modele, ale są to drony wyposażone dodatkowo w „system  zakończenia lotu” (FTS – Flight Termination System) to jest w mechanizm przerwania lotu i spadochron celem zabezpieczenia przed upadkiem w przypadku uruchomienia tego systemu w sytuacji awaryjnej.

Trzeba też nadmienić, że masa nie jest jedynym kryterium podziału dronów na klasy. Dochodzą tu też czynniki konstrukcyjne, takie m.in. jak to, czy dron jest konstrukcją typu multirotor, stałopłat, czy helikopter, badź czy ma funkcję ograniczenia prędkości. Nie mniej masa pozostaje tutaj głównym kryterium.

Co do samych dronów nowo powstałej klasy C5 i C6, to są to drony przeznaczone do lotów w nowo powstałych scenariuszach STS, i tak odpowiednio klasa C5 jest dla scenariusza STS-01, klasa C6 – dla STS-02, czyli w skrócie: C5 jest do lotów w zasięgu wzroku, C6 – do lotów dronem poza zasięgiem wzroku pilota.

Więcej informacji na temat nowych przepisów dronowych, i wynikających z nich nowych podziałów dronów na klasy i nowych sceariuszy standardowych w można znaleźć w artykule do którego link znajduje się poniżej:

https://uslugadronempomorskie.pl/nowe-klasy-dronow-i-nowe-scenariusze-lotow-dronami/

Podsumowanie

Reasumując; można w uproszczeniu przyjąć że operacje lotnicze dronami są pogrupowane według dwóch kryteriów – to jest:

• rodzaju kontaktu wzrokowego pilota z dronem,
• oraz stopnia ryzyka operacji,

zaś drony są podzielone według jednego kryterium którego główną determinantą jest

• masa drona,

oraz według nowego – unijnego kryterium, które oprócz masy drona uwzględnia także:

• stopień ryzyka operacji.

Diagramy:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jeżeli jesteś zainteresowany lataniem dronami, chciałbyś zacząć latać zgodnie z obowiązującymi przepisami dronowymi, i zdobyć patent pilota BSP, Dron-Rekon zaprasza na kursy i szkolenia praktczne pilotów / operatorów BSP, jak również umożliwia zdanie egzamin na pilota BSP.

Więcej na stronie Dron-Rekon:

Dron-Rekon – usługi dronowe Gdynia, Pomorskie, Polska